Տատիկս ինձ խնդրում էր չխոսել Ցեղասպանության մասին. Կարո Փայլանի հարցազրույցը կանադահայ համայնքի պարբերականին
Թուրքիայի ընդդիմադիր Ժողովրդադեմոկրատական կուսակցության անդամ, խորհրդարանի հայազգի պատգամավոր Կարո Փայլանը հարցազրույց է տվել Կանադայի հայկական պարբերականներից «Հորիզոնին», որի ժամանակ խոսել է Թուրքիայում քաղաքացիական հասարակության, հայ համայնքի ու ծպտյալ հայերի արդի խնդիրների մասին:
Ըստ Փայլանի՝ հայերի լռությունն ու զգուշությունը Թուրքիայում նրանց անվտանգության երաշխիքը չեն կարող հանդիսանալ:
Վահագն Քարաքաշյանի և Դիանա Սքայայի հետ Կարո Փայլանի զրույցը ներկայացնում ենք ստորև՝ որոշակի կրճատումներով.
- Ի՞նչ կարծիք ունեք արդի թուրքական քաղաքացիական հասարակության մասին:
- 5 տարի առաջ Թուրքիայում շատ ավելի ազատ քաղաքացիական հասարակություն կար, երբ առկա էին ժողովրդավարական ու խաղաղ երկիր ունենալու հույսեր: Սակայն անցած երկու տարիներին նախագահ (Ռեջեփ Թայիփ) Էրդողանը կոալիցիոն դաշինք է կնքել ազգայնական կուսակցության հետ, և հենց այդ դաշինքն է, որ բռնաճնշումների է ենթարկում ամբողջ հասարակությանը՝ ներառյալ քաղաքական մյուս կուսակցություններն ու ոչ կառավարական կազմակերպությունները, ինչպես նաև՝ գիտնականների ու լրագրողների: Այդ կոալիցիոն դաշինքն ամրապնդում է Թուրքիայում վախի մթնոլորտը, ուստի՝ քաղաքացիական հասարակությունն այս իրավիճակին հարմարվելու հետ կապված լուրջ դժվարություններ ունի: Ժամանակակից Թուրքիայի համար հիմա սև օրեր են սկսվել:
- Անցյալ տասնամյակում շատ է խոսվել ու գրվել Թուրքիայի ծպտյալ հայերի մասին: Հրանտ Դինքն ու նրա հիմնած «Ակօս» պարբերականն առաջիններից էին, որ խոսեցին այդ մասին:
- Երբ փոքր էի՝ այցելել եմ Թուրքիայի զանազան քաղաքներ: Երբ մարդիկ իմանում էին, որ հայ եմ՝ մոտենում և փսփսում էին, թե իրենց պապերն էլ են հայ, կամ որ իրենց գյուղն իսլամացված է: Հրանտ Դինքից ու «Արդարություն և զարգացում» կուսակցության իշխանության գալուց ի վեր մարդիկ ավելի հաճախ սկսեցին քաջություն դրսևորել իրենց հայկական ինքնության մասին խոսելու: Տիգրանակերտի հայկական Սուրբ Կիրակոս եկեղեցու նորոգման հարցերով զբաղվող հատուկ խմբի անդամ էի: Նորոգման ժամանակ շատերն էին մեզ մոտենում ու խոսում իրենց կորսված արմատների, ինքնության մասին: Այս ծպտյալ հայերի մասին կարծիքները դեռևս շարունակում են հակասական մնալ: Ես կոչ եմ անում հայությանն անվերապահորեն ընդունել նրանց, քանի որ շատ դժվար բան է չորս սերունդ շարունակ որպես մահմեդական ապրելով՝ հանկարծ միանգամից քրիստոնյա դառնալ:
-Ինչպիսի՞ն է Թուրքիայի հայության վիճակը ներկա լարված իրավիճակում:
- Թուրքիայի հայերը երեք սերունդ լուռ մնացին: Ցեղասպանությունը վերապրած տատիկս խնդրում էր, որ ես էլ լուռ մնամ: Նա չէր ուզում խոսել ցեղասպանության մասին: Մի օր էլ հայտնվեց Հրանտ Դինքն ու հայտարարեց, որ ահավոր բան է պատահել, և թուրքերն ու հայերը կարոտ են վերքերի բուժման: Հրանտը վայելում էր թուրք ժողովրդի համակրանքը, սակայն, դժբախտաբար, նրան սպանեցին: Դինքի մահից հետո հայերի նոր սերունդը քաջություն դրսևորեց տարածելու իր գաղափարները: Վախի ազդակը, սակայն, շարունակում է առկա լինել: Եվ մենք գիտենք, որ վտանգը միշտ եռապատկվում է, երբ խոսքը հայերի կամ այլ կրոնական փոքրամասնությունների մասին է, և դրա հետևանքով որոշ մարդիկ նախընտրում են լուռ մնալ: Իմ պես շատ հայեր փորձում են որոշ չափով իրենց ձայնը բարձրացնել:
Ես միշտ օրինակ եմ բերում Հրանտ Դինքին, որը քաջաբար խոսում էր Ցեղասպանության մասին, և միևնույն ժամանակ օրինակ եմ բերում Սևակ Բալըքչըին, որը լռակյաց երիտասարդ էր ու քաղաքական կողմնորոշումներ չուներ, սակայն նույնպես սպանվեց: Հայերի լռությունը Թուրքիայում չի ապահովելու մեր անվտանգությունը: Ցեղասպանության բազմաթիվ զոհեր նույնպես լուռ են:
Այդ՝ նմանը չունեցող ոճիրը տեղի է ունեցել Թուրքիայում, ուստի՝ մենք այդ ամենին պետք է առերեսվենք հենց Թուրքիայում: