Եվրոպացի տնտեսագետը զգուշացնում է թուրքական լիրայի հետագա անկայունության մասին

Թուրքիայի տնտեսական քաղաքականությունը գուցե եւ չկարողանա կանխել լիրայի հերթական անկումը, ասել է Վերակառուցման եւ զարգացման եվրոպական բանկի (ՎԶԵԲ) գլխավոր տարածաշրջանային տնտեսագետ Ռոջեր Քելին։

ԱՄՆ-ի Դաշնային պահուստային համակարգի (ԴՊՀ) որոշումը այս շաբաթ տոկոսադրույքը բարձրացնելու մասին լրացուցիչ ռիսկեր է պարունակում Թուրքիայի եւ նրա փխրուն տնտեսության համար, ասել է Քելին տեղի Dünya թերթի հարցազրույցում։

Անցած տարի թուրքական լիրան դոլարի հանդեպ հասավ ռեկորդային ցածր մակարդակի՝ կորցնելով իր արժեքի 44 տոկոսը։ Դեկտեմբերին կառավարությունն արտակարգ միջոց մտցրեց՝ թուրքերին առաջարկելով արտարժույթով պաշտպանված հատուկ բանկային դեպոզիտներ լիրայով։ Լիրայի կորուստներն օգնեցին գնաճը հասցնել 20 տարի առաջվա առավելագույնին՝ փետրվարին հասնելով 54,4 տոկոսի։

«Գնաճի վրա խորացող ճնշումը Թուրքիայում կշարունակվի էներգակիրների եւ սննդամթերքի գների աճի պատճառով։ Զբոսաշրջության եկամուտների նվազումը կդժվարացնի արժութային պահուստների ամրացումը եւ ընթացիկ գործառնությունների հաշվի սալդոն։ Այս ամենը ճնշում կգործադրի լիրայի վրա»,- ասել է Քելին։

Ուրբաթ օրը լիրան իջել է 0,7 տոկոսով՝ հասնելով մեկ դոլարը 14,78 լիրայի։ Անցած տարվա մարտին այն վաճառվում էր 7,19 լիրայով։

«Կկարողանա՞ արդյոք Թուրքիան պահպանել իր ներկա քաղաքական դիրքորոշումը՝ կախված է լիրայի կայունությունից։ Պարզ չէ, թե ներկայիս գլոբալ համատեքստում բավական կլինեն արդյոք այնպիսի մեխանիզմները, ինչպիսին է արտարժույթով պաշտպանված դեպոզիտների սխեման»,- ասել է Քելին։

Նրա խոսքով՝ Թուրքիայի Կենտրոնական բանկը, ըստ երեւույթին, ընդունել է, որ կառավարությունը դժվարությունների կբախվի իր, այսպես կոչված, նոր տնտեսական մոդելում, որն ուղղված է ցածր տոկոսադրույքների պահպանմանը եւ արտահանման ու ընթացիկ գոծառնությունների հաշվի դրական սալդոյի խթանմանը։

Քելին վկայակոչել է Կենտրոնական բանկի կողմից 2022-ի համար ընթացիկ գործառնությունների ակնկալվող պրոֆիցիտի հղումը հանելը՝ նպատակ ունենալով 14 տոկոսի մակարդակում պահել բազային տոկոսադրույքը։ Դրա փոխարեն բանկը հայտարարել է, որ ուշադիր հետեւում է ընթացիկ գործառնությունների հաշվեկշռի ռիսկերին՝ էներգակիրների ավելի բարձր գների պատճառով, եւ կայուն հաշվեկշիռը կարեւոր է գների կայունության համար։

Կենտրոնական բանկը 5 տոկոսային կետով իջեցրել է տոկոսադրույքը անցած տարվա վերջին չորս ամիսների 19 տոկոսից, որպեսզի աջակցի կառավարության տնտեսական ծրագրին։ Քելին նախազգուշացրել է, որ ԴՊՀ-ի տոկոսադրույքների բարձրացումը եւ պատերազմն Ուկրաինայում նշանակում են, որ տնտեսական անկայունության վտանգներն այժմ ավելացել են։

«Թուրքիան ապրանքներ ներկրող երկիր է, եւ նրա տնտեսությունը դեռեւս պատերազմի սկզբից անկայուն վիճակում էր»,- ասել է նա։ «Հայտարարվել էր ոչ ավանդական քաղաքական մոտեցման մասին, որի հաջողությունը դեռ պետք է ապացուցել։ Լիրայի փոփոխականության փոխանցման էֆեկտի պատճառով գնաճը գերազանցել է 50 տոկոսը, իսկ արժույթի պաշարները զգալիորեն կրճատվել են։

«Պատերազմը հումքային ապրանքների գների լուրջ աճ է առաջացրել, եւ այս պայմաններում լիրայի թուլությունը վատթարացրել է իրավիճակը Թուրքիայի համար։ Դա կհանգեցնի գանճի հետագա խորացման եւ այս տարի բացասաբար կազդի տնտեսական ակտիվության վրա»։

Քելիի խոսքով՝ Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցները նաեւ մատակարարումների խափանումներ կառաջացնեն, ինչը նշանակում է, որ կբարձրանան հումքային ապրանքների գները, կխորանա այնպիսի երկրներում գնաճի եւ տնտեսական աճի վրա բացասական ազդեցությունը, ինչպիսին Թուրքիան է։