Տրամաբանական է սպասել համարժեք պատասխան․ Վահե Հովհաննիսյան

«Այլընտրանքային նախագծեր խմբի»-ի ղեկավար Վահե Հովհաննիսյանն անբացատրելի է համարում այն, որ երկրի համար կարևորագույն փուլում իշխանության բարձրագույն օղակներում շարունակվեց ջրբաժանների, թշնամանքի, սև-սպիտակի քաղաքականությունը: Tert.am-ի հետ զրույցում Վահե Հովհաննիսյանը կարևորեց հասարկության համախմբումը․ «Մեր երկիրը, հասարակությունը ունեն ինքնապահպանման սուր զգացում, որը ոչ մի տեղ չի կորել։ Եթե իշխանությունը չի զգում այդ համախմբման, տարաձայնությունները մոռանալու կարևորությունը, չի զգում պահի լրջությունը, ուրեմն պետք է գտնվեն ավելի լուրջ և պատասխանատու ուժեր, որոնք կզգան ու կհամախմբվեն՝ առանց իշխանության մասնակցության։ Չեմ բացառում, որ իշխանության ներսից որոշ սթափ մարդիկ կմիանան կամ առնվազն չեն խանգարի այդ գործընթացին, քանի որ հասկանում են, որ ճգնաժամային իրավիճակում իրենք կոնկրետ պատասխանատվություն են կրում սխալ որոշումների ու հնարավոր կորուստների համար»,-ասաց նա: Ըստ նրա՝ եթե ընտրողը հասկանում է, որ տվյալ քաղաքական ուժը չի համապատասխանում իր վերցրած ծանրաձողին կամ սկսել է բոլորովին այլ ուղով ընթանալ, քան ինքը սպասում էր, ապա, բնականաբար, կարող է վերանայել իր ընտրությունն ու այլ ուժի վստահել իր քվեն։

-Պարոն Հովհաննիսյան 2018թ. ապրիլ-մայիսյան քաղաքական իրադարձությունների 2-րդ տարին է լրանում, ձեր կարծիքով՝ այժմ ինչպիսի՞ իրավիճակում ենք և արդյոք արդարացե՞լ են այդ օրերին ձևավորված ակնկալիքները:

-Նախ պետք է կարողանալ ճիշտ հասկանալ՝ ինչ ակնկալիքներ կային ի սկզբանե։ Սոցիալական տարբեր շերտեր էին, տարբեր էին նաև նրանց ակնկալիքները։ Մեծ հաշվով՝ մարդիկ փոփոխություններ էին պահանջում, և դա շատ բնական էր։ Հասարակությունները, պետություններն այդպես են զարգանում։ Ես ինքս մինչ այդ իրադարձությունները պարբերաբար խոսում էի պետության, հասարակական կյանքի տարբեր մակարդակներում լճացման վտանգավոր մակարդակի մասին՝ ընդգծելով, որ իշխանությունը պարտավոր է գնալ լուրջ բարեփոխումների, «բացել» երկիրը, ապահովել առողջ սերնդափոխություն։ Դա չարվեց կամ արվեց մասնակիորեն, և արդյունքում տեղի ունեցան ապրիլյան իրադարձությունները։

Վերհիշենք երկու տարի առաջվա մեկնարկային իրավիճակը. Հայաստանում տեղի ունեցավ իշխանության խաղաղ հանձնում, և սա լրացուցիչ մեծ հնարավորություն էր տալիս խաղաղ, ստեղծագործ աշխատանք իրականացնելու համար։ Հեղափոխությունը փոփոխությունների մեծ հնարավորություններ բերեց, բայց ինչպե՞ս մենք դրանք օգտագործեցինք։ Շատ բան փոխվել է դեպի լավը, շատ բան՝ դեպի վատը։

Ցավոք, այս երկու տարիների ընթացում թույլ տրվեցին սխալներ, որոնք լրիվ ուրիշ տեղ տարան գործընթացն ու, մեծ հաշվով, խեղաթյուրեցին փոփոխության ողջ էությունը, հիասթափության հիմք դարձան այդ մեծ, բազմաշերտ շարժման շատուշատ հետևորդների, համակիրների համար։ Այդ խոշոր սխալների ցանկում ես կնշեի ներքին թշնամանքը, հասարակության բարիկադավորումը, իշխանությունից անընդհատ եկող ագրեսիան։ Եվ, իհարկե, այն, որ նոր իշխանությունը, երկրի զարգացման կոնսոլիդացիոն ռեսուրսներ ձևավորելու փոխարեն, հենվեց բացառապես դատաիրավական համակարգի վրա։ Դա ինքնին բավականին մեծ խնդիրներ ունեցող համակարգ էր, որն ինքը կարիք ուներ լրջագույն բարեփոխումների, իսկ իշխանությունը գնաց այդ համակարգը սեփական շահի համար անխնա օգտագործելու ճանապարհով՝ առանց որևէ փոփոխության նշույլի։ Այս ամենը, համեմված մի շարք այլ գործոններով, հանգեցրեց այսօրվա՝ բավականին վտանգավոր վիճակին։

-Հանրային լայն սպասումներն իրականություն դարձնելու և երկիրն առաջընթացի տանելու համար 2018թ․ իրադարձությունների արդյունքում իշխանության եկածները կարողացա՞ն ձևավորել պետական ռացիոնալ օրակարգ, թե՞ ոչ:

-Պետությունը կարիք ուներ և ունի լուրջ արդիականացման։ Բայց դա հստակ ենթադրում է խորքային ծրագրեր, դրանք իրականացնելու ունակ անձինք, թիմեր, ռեֆորմիստական մտածողություն, ներքին լայն կոնսոլիդացիա, նոր գաղափարներ, տարբեր սերունդների՝ իրար հետ աշխատելու ունակություն և այլն։ Իմ թվարկած բոլոր կետերը տապալված են։ Հետևաբար՝ արդյունքն էլ պետք է լիներ սա։ Ենթադրվում էր, որ 2018 թ․-ից հետո պետք է փոխվեր ողջ քաղաքական մթնոլորտը, բայց ստացվեց այնպես, որ միակուսակցական ՀՀԿ-ական կառավարումից հետո, որից ճնշող մեծամասնությունը դժգոհ էր, փաստացի անցանք միանձնյա բացարձակ կառավարման, որտեղ թիմն անձայն է, անկարծիք։ Ապշեցուցիչ է ակտիվ, ռեֆորմիստական հայացքների տեր քաղաքացուց դեպի փողկապավոր սովորական չինովնիկ փոխակերպումը, որով անցավ «Իմ քայլ»-ի երիտասարդ թիմի անդամների մեծամասնությունը։

Հնարավո՞ր է արդյոք կուռ մեծամասնության վրա հիմնված և ամեն կերպ դրանից կառչող թիմից պահանջել դինամիկ, ազատ մտածողություն, հետաքրքիր ու բազմակողմանի հայացք՝ օրվա մարտահրավերներին, որոշումների կայացման ճկունություն և այլն, երբ կա ենթարկվելու ու «միահամուռության» պահանջը, որը նրանց առջև, ցավոք, դրվում է։

Վերջին շրջանում մեկը մյուսի ետևից ընդունվող օրենքները, հաճախ՝ ոչ թե պարզապես չմտածված կամ վատ մշակված, այլ՝ ուղղակիորեն երկրի համար վտանգավոր, ստիպում են կասկածել՝ արդյո՞ք կա այդ ներքին ռեսուրսը՝ անհատական մակարդակով որոշումներ կայացնելու, սեփական պատասխանատվությունն իրացնելու, հատկապես՝ երկրի համար այս բարդագույն փուլում, թե՞ այդպես մի կենտրոնից կայացվող որոշումներին հարմարվելով շարունակվելու է ընթացքը։

-Արտախորհրդարանական, խորհրդարանական ուժերը 2018 թ․-ին աջակցում էին Նիկոլ Փաշինյանին, հիմա նրանցից շատերը քննադատում են իշխանությանը, քաղաքական կոնսոլիդացիան հիմա հնարավո՞ր է, կա՞ դրա կարիքը, արտահերթ զարգացումներ կարո՞ղ են լինել, օրինակ Վատիկանում ՀՀ նախկին դեսպան Միքայել Մինասյանը վերջերս ֆեյսբուքյան գրառմամբ անդրադարձել էր Նիկոլ Փաշինյանի գործողություններին և դրա հետևանքով պետության կործանման հեռանկարին, ըստ նրա՝ եկել է կոնկրետ որոշումների և մեծ միավորման ժամանակը: Այս առումով ի՞նչ կասեք:

-Ճիշտ հասկանալու համար պետք է նախ ընդունենք իրականությունը. համաճարակով աշխարհը փոխվել է։ Մենք, մի շարք պատճառներով, գտնվում ենք միջինից ավելի վատ վիճակում, որովհետև ունենք նաև պատերազմի վտանգ, շրջափակում, սուղ ռեսուրսներ և այլն։ Ընդ որում՝ աշխարհում փոփոխությունները գնում են սրընթաց արագությամբ, որոշումները կայացվում ու փոխվում են օրվա կտրվածքով, և եթե մենք մնանք 2018 թ․-ի պատկերացումների վրա, ապա կունենանք անդառնալի կորուստներ։ Քաղաքական հարթությունը մի կողմ. զուտ մարդկայնորեն՝ շոկ է, երբ երկրի քաղաքական իշխանությունը այսօր՝ համընդհանուր կոլապսի պայմաններում, շարունակում է կրողը լինել նույն պարզունակ պատկերացումների՝ երկրի ներսի խնդիրների, արտաքին ռիսկերի և լուծման ուղիների մասին։

Համավարակի առաջին օրերի ընթացքում մթնոլորտը երկրում բավականին փոխվել էր, զգացվում էր միմյանց օգնելու, դժվարությունները համախմբված կերպով հաղթահարելու բնական ձգտումը։ Այդ միջավայրում շատ հեշտ էր սկսել իրական հանրային ու քաղաքական կոնսոլիդացիայի գործընթաց, բանակցությունների ու քննարկման հրավիրել բոլորին՝ անկախ քաղաքական համակրանքից ու տարբեր սրության հակասություններից։ Երկրի խնդիրները պահանջում էին բոլոր ռեսուրսների համախմբում, և բնական էր թվում, որ իշխանությունն առաջին հերթին պետք է գնա այդ ուղով՝ որպես երկրի համար պատասխանատու թիվ մեկ օղակ։

Պարզապես անբացատրելի է, որ դա ոչ միայն տեղի չունեցավ, այլև՝ իշխանության բարձրագույն օղակներից շարունակվեց ջրբաժանների, թշնամանքի, սև-սպիտակի քաղաքականությունը, եթե դա կարելի է քաղաքականություն անվանել։ Բայց երկիրը, հասարակությունն ունեն ինքնապահպանման սուր զգացում, որը ոչ մի տեղ, իհարկե, չի կորել։ Եթե իշխանությունը չի զգում այդ համախմբման, տարաձայնությունները մոռանալու կարևորությունը, չի զգում պահի լրջությունը, ուրեմն պետք է գտնվեն ավելի լուրջ և պատասխանատու ուժեր, որոնք կզգան ու կհամախմբվեն՝ առանց իշխանության մասնակցության։ Չեմ բացառում, որ իշխանության ներսից որոշ սթափ մարդիկ կամ անգամ շրջանակներ կմիանան կամ առնվազն չեն խանգարի այդ գործընթացին, քանի որ հասկանում են, որ ճգնաժամային իրավիճակում իրենք կոնկրետ պատասխանատվություն են կրում սխալ որոշումների ու հնարավոր կորուստների համար։

-Միքայել Մինասյանը նաև նշում է, որ չպետք է կաշկանդվել երկու տարի առաջ կատարած ընտրությամբ, և դա դատավճիռ չէ, կաշկանդվածություն դուք տեսնու՞մ եք։

-Իսկ ինչո՞ւ է պետք կաշկանդվել որևէ նախորդ ընտրությամբ. ցանկացած ընտրություն վստահության մանդատ է, որ ընտրողը տալիս է որևէ քաղաքական ուժի՝ բարեփոխումներ անելու, խոստացված ծրագրերը կյանքի կոչելու նպատակով։ Եթե ընտրողը հասկանում է, որ տվյալ քաղաքական ուժը չի համապատասխանում իր վերցրած ծանրաձողին կամ սկսել է բոլորովին այլ ուղով ընթանալ, քան ինքը սպասում էր, ապա, բնականաբար, կարող է վերանայել իր ընտրությունը և այլ ուժի վստահել իր քվեն։ Պետք է հարգել մարդկանց, ժողովրդի՝ փոփոխություններ պահանջելու իրավունքը։ 2018 թ․-ին մեր հասարակությունը գնաց այդ ճանապարհով՝ էմոցինալ ֆոնին արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններում ձայն տվեց նոր թիմին։ Մինչ այդ, դարձյալ էմոցիոնալ ֆոնին, Երևանում մոտ 80 տոկոս ձայն տվեց Հայկ Մարությանին։ Հասարակությունները առողջանում են, զարգանում են նաև այդ ճանապարհով։ Այսօր 80 տոկոս ստացած քաղաքապետն այս ծանրագույն փուլում ցուցաբերում է դասալիքի կեցվածք։ Ուրեմն հասարակությունը կանի իր հետևությունը։ Նույնը վերաբերում է քաղաքական իշխանությանը։ Եթե նա հասարակության 60-70 տոկոսին ընդամենը երկու «լայվի» ընթացքում կոնսոլիդացնում իր դեմ, ապա տրամաբանական է սպասել համարժեք պատասխան։