Թեհրանը կոշտացրել է իր դիրքորոշումը. Հայաստանը պետք է ռազմական պայմանագիր ստորագրի Իրանի հետ (տեսանյութ)
Իրանի Ազգային անվտանգության գերագույն խորհրդի քարտուղար Ալի Աքբար Ահմադիանը Երևան կատարած այցի ժամանակ առաջարկել է հայկական կողմին ռազմական պայմանագիր կնքել Իրանի հետ՝ Հայաստանի տարածք իրանական զորքեր մտցնելու հնարավորությամբ: Եվ քանի որ Իրանը դեմ է տարածաշրջանում դրսի ուժերի ներկայությանը, Ահմադիանը նաև առաջարկել է Հայաստանին հրաժարվել հայ-ադրբեջանական սահմանային գոտում տեղակայված ԵՄ դիտորդական առաքելությունից: Այս մասին ռուսական մամուլում հրապարակված հոդվածում գրել է Մերձավոր Արևելքի և Կովկասի հարցերով փորձագետ Ստանիսլավ Տարասովը՝ հղում անելով ադրբեջանական Caliber.az կայքին:
Արժե՞ արդյոք հավատալ ադրբեջանական աղբյուրի հրապարակած տեղեկությանը: Ի՞նչ նպատակով է ադրբեջանական կայքը հրապարակ նետել այս ինֆորմացիան և ինչո՞ւ է ռուսաստանցի փորձագետը հենվում այդ տեղեկության վրա: Իրանագետ Էմմա Բեգիջանյանը խորհուրդ է տալիս չհավատալ Բաքվի ստերին, թեև հավելում է, որ բոլոր դեպքերում Հայաստանի շահերից է բխում Իրանի հետ համագործակցության խորացումը ռազմական և անվտանգության ոլորտներում: Euromedia24-ի հետ զրույցում իրանագետը նշեց, որ եթե Հայաստանը դիմի Իրանի ռազմական օգնությանը, Թեհրանը պատրաստ է ընդառաջ գնալ:
Էմմա Բեգիջանյան. «Եթե որևէ երկիր դեմ է այդ հարցում Հայաստան-Իրան համագործակցությանը, թող ինքը գա, գործնական քայլեր անի: Եթե ոչ, Հայաստանը, իր գոյութենական հարցը կարևորելով, պետք է Իրանի հետ համագործակցի, որովհետև երկու երկրների անվտանգության շահերը համընկնում են: (...) Այնպես որ, եթե մենք ցանկանանք՝ սա այն դեպքն է, որ Իրանը 100 տոկոսով պատրաստ է համագործակցել»:
Իրանի Ազգային անվտանգության խորհրդի քարտուղարը Երևան էր այցելել հունվարի 9-ին: Մինչ այդ նա եղել էր Բաքվում: Երևանում Ալի Աքբար Ահմադիանը հանդիպել էր իր հայաստանցի պաշտոնակցի՝ Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանի, ինչպես նաև՝ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հետ:
Իրանագետ Էմմա Բեգիջանյանը համոզված է՝ իրանցի պաշտոնյայի երևանյան հանդիպումների կարևորագույն թեման եղել այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքի» հարցը:
Էմմա Բեգիջանյան. «Ես համոզված եմ, որ կարևորագույն հարցը եղել է «Զանգեզուրի միջանցքի» հարցը, որովհետև նրանք անընդհատ հենց դրանով են սպառնում: Դա Իրանի օրակարգի ամենակարևոր հարցերից մեկն է»:
Իրանական IRNA պետական լրատվական գործակալության հաղորդմամբ՝ Արմեն Գրիգորյանի հետ հանդիպման ընթացքում Ալի Աքբար Ահմադիանն ընդգծել է, որ Թեհրանը դեմ է տարածաշրջանում աշխարհաքաղաքական ցանկացած փոփոխությանը: Սա այն սկզբունքային դիրքորոշումն է, որն Իրանը բազմիցս արտահայտել է Սյունիքի և հայ-իրանական սահմանի դեմ ցանկացած ոտնձգության վերաբերյալ: Դեռևս 2022 թվականի հուլիսին Իրանի թիվ մեկ դեմքը՝ Իսլամական Հանրապետության գերագույն հոգևոր առաջնորդ Ալի Խամենեին Ռուսաստանի և Թուրքիայի նախագահների հետ հանդիպման ընթացքում շեշտել էր, որ Իրանը չի՛ հանդուրժի Հայաստանի հետ սահմանի փակում:
Էմմա Բեգիջանյան. «Իրանի քաղաքական օրակարգում և ընդդիմություն, և դիմություն՝ բոլորը հակված են ուշադրությունը սևեռեն հենց այդ «միջանցքին», որովհետև այս խառը պայմաններում և Թուրքիան, և Ադրբեջանը կարող են քայլեր ձեռնարկել այդ ուղղությամբ»:
Թե որքանո՞վ էր իրանցի պաշտոնյայի այցը կապված Ադրբեջանի նախագահ Ալիևի՝ դրանից ընդամենը երկու օր առաջ հրապարակված հայտնի ելույթի և մասնավորապես՝ այն հայտարարության հետ, որ այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքը պետք է բացվի և կբացվի», դժվար է ասել: Ամեն դեպքում, իրանագետները համոզված են, որ չնայած Մերձավոր Արևելքում Իրանի դիրքերի որոշակի թուլացմանը՝ Թեհրանի դիրքորոշումը Հայաստանի հարցում փոփոխության չի ենթարկվել:
Էմմա Բեգիջանյան. «Ընդհակառակը, եթե փոխվել է՝ դեպի ավելի կոշտ դիրքորոշում, որովհետև դա իր համար շատ կարևոր է: (...) Իրանը միշտ Հայաստանը դիտել է ամենաապահով, վստահելի ճանապարհը դեպի Եվրոպա»:
Ալիևի հունվարի 7-ի սանձարձակ ու սպառնալից հայտարարություններից հետո Հայաստանում ավելացել են այն մտավախությունները, որ Ադրբեջանն իսկապես կարող է հարձակվել Սյունիքի վրա: Այս իրավիճակում շատերի հույսը արտաքին ուժերի և հատկապես Իրանի գծած «կարմիր գծերն» են՝ թույլ չտալ սահմանների որևէ փոփոխություն տարածաշրջանում: Բայց եթե Հայաստանի ղեկավարությունը գործնական քայլեր չձեռնարկի Իրանի հետ ռազմական դաշինք ձևավորելու, Իրանի դիրքերը նույն Սյունիքում ամրապնդելու ուղղությամբ՝ ռազմական հարձակման դեպքում Թեհրանի համար շատ դժվար կլինի գործնականում հակազդելու ադրբեջանա-թուրքական ագրեսիային: