Էրդողանն ընդդեմ Թուրքիայի` հանուն իր պաշտոնի

Թուրքիայի բարձրագույն ընտրական խորհուրդը հայտարարել է, թե երկրի բնակչության մեծամասնությունը կողմ է արտահայտվել նախագահի լիազորությունների ընդլայնմանը: Սահմանադրական հանրաքվեի ժամանակ ընդունված փոփոխությունները նախագահին հսկայական լիազորություններ կտրամադրեն: Ավելին, Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախագահի պաշտոնում կարող է մնալ մինչեւ 2029 թվականը: Ի դեպ, 2029-ին Էրդողանը կլինի 75 տարեկան:

Քվեաթերթիկների 99.45 տոկոսի հաշվումից հետո ԲԸԽ-ն հայտարարել է, թե փոփոխություններին կողմ է արտահայտվել սահմանադրական հանրաքվեի մասնակիցների 51.47 տոկոսը, իսկ դեմ՝ 48.63-ը: Ահա այս նվազագույն տարբերությամբ Թուրքիան գնում է արմատական փոփոխությունների: Հետաքրքիրն այն է, որ չսպասելով ընտրությունների վերջնական արդյունքների հրապարակմանը, Էրդողանը հայտարարեց իր հաղթանակի մասին, առաջացնելով ընդդիմության եւ հանրաքվեին դեմ արտահայտվողների զայրույթը:  

Ընդդիմությունն արդեն իսկ հայտարարել է, թե բողոքարկելու է արդյունքները եւ պահանջելու է քվեաթերթիկների առնվազն 60 տոկոսի վերահաշվարկը:

Թուրքիայի ամենամեծ եւ տնտեսապես զարգացածքաղաքները դեմ են արտահայտվել Էրդողանի լիազորությունների ընդլայնմանը: Ստամբուլը, Անկարան, Իզմիրը եւս դեմ արտահայտված քաղաքներից են: Դեմ են արտահայտվել նաեւ Ադրբեջանում, Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետությունում, Ռուսաստանում, Անգլիայում եւ ԱՄՆ-ում բնակվող Թուրքիայի քաղաքացիները:

Իսկ ահա Թուրքիայի ամենաաղքատ շրջանները, որտեղ գերակշռում են ոչ թե քրդերը, այլ թուրքերը, ինչպես նաեւ Կենտրոնական Եվրոպայում բնակվող թուրքերը աջակցել են Էրդողանի նախաձեռնությանը:

Ստացվում է, որ Թուրքիայի ճակատագիրը որոշել են աղքատներն ու ծայրահեղ իսլամիստները: Նրանց թեթեւ կամ ոչ այնքան թեթեւ ձեռքով Թուրքիան ընկավ հետադիմության գիրկը: Երկիրը խորհրդարանական հանրապետությունից վերածվեց ոչ թե նախագահականի, այլ սուլթանոության: Էրդողանն այնքան լիազորություններ ունի, որքան ժամանակին Թուրքիայի սուլթանը: 

Թուրքիայի ամենախոշոր երկու ընդդիմադիր կուսակցությունները մտադիր են բողոքարկել արդյունքները: Քրդամետ Ժողովուրդների ժողովրդավարական կուսակցությունը հայտարարել է, որ իրենց տեղեկություններով կեղծվել է ընտրողների առնվազն չորս տոկոսի քվեները: Այս կուսակցությունում համոզված են, որ արտակարգ դրությունը քրդաբնակ շրջաններում եւ մոտ մեկ տարի շարունակվող հետապնդումներն ընդդիմադիր գործիչների նկատմամբ չէին կարող չազդել արդյունքների վրա եւ ստվեր չգցել հանրաքվեի վրա:

Ժողովրդահանրապետական կուսակցությունում էլ վստահ են, որ տեղի է ունեցել աննախադեպ ընտրախախտումներ: Նրանք վստահ են, որ քվեաների 60 տոկոսի վերահաշվարկը կփոխի իրավիճակը: 

Փաստորեն հանրաքվեն Թուրքիան բաժանել է երկու մասի: Առանց այն էլ շատ խնդիրներ ունեցող այս երկիրն ավելի բարդ իրավիճակում հայտնվեց: 

Եթե հանրաքվեի արդյունքները հաստատվեն, ապա Էրդողանն իրավունք կունենա արտակարգ դրություն մտցնել անկախ խորհրդարանի ցանկության, նշանակել նախարարներին, հրամանգրեր հրապարակել, որոնք օրենքի ուժկստանան, դատավորներ նշանակել, եւ որ ամենակարեւորն է, ցանկացած պահի ցրելխորհրդարանը:

Այսպիսով, եթե անկեղծ լինենք, ապա Թուրքիան վերածվում է սուլթանության, որտեղ չի լինի նաեւ վարչապետի պաշտոնը: Նախագահ-սուլթանի ձեռքում է հայտնվելու ամբողջ գործադիր իշխանությունը, նրան է ենթարկվելու ամբողջ բյուրոկրատիան:

Էրդողանը որեւէ լուրջ հակակշիռ չի ունենալու: Նույնիսկ խորհրդարանը չի կարող հակակշիռ լինել, քանի որ ցանկացած պահի կարող է լուծարվել նախագահի կողմից: Էրդողանն ասում է, թեսահմանադրական փոփոխություններից հետո իրենց կառավարման համակարգը նմանվելու է ԱՄՆ-ին եւ Ֆրանսիային, բայց այնտեղ նախագահը լուրջ հակակշիռներ է ունենում, ինչը բացակայում է Թուրքիայի պարագայում:

Ժողովրահանրապետական կուսակցության առաջնորդ Քեմալ Քլչդրօղլուն համոզված է, որ Էրդողանի կողմնակիցների հաղթանակը սպառնալիք է ամբողջ երկրի համար: «Էրդողանն 80 միլիոն մարդու նստացրել է մի ավտոբուս, որն արգելակներ չունի»,- շեշտել է նա:

Ընդդիմադիրները նաեւ նշում են, որ հեռուստաալիքները, որոնք գտնվում են Էրդողանի կոշտ վերահսկողության տալ, բառիս բուն իմաստով զբաղված էին միայն փոփոխությունների քարոզչությամբ: բացի այդ, շեշտվում է, որ հանրաքվեից առաջսպառնալիքներ են եղել «ՈՉ»-ի կողմնակիցների նկատմամբ: Հիշեցնենք, որ ամռանից սկսած ձերբակալվել են տասնյակ հազարավոր ընդդիմադիրներ, իսկ հարյուր հազարավորները զրկվել են աշխատանքից: Նրանց մեղադրում են հեղաշրջման փորձին մասնակցելու մեջ:

Թուրքիայում շատերը համոզված են, որ ամռանը Էրդողանը հեղաշրջումը բեմականացրեց հենց միայն նրա համար, որ ազատվի ընդդիմադիր շատ գործիչներից եւ նախապատրաստի սահմանադրական փոփոխությունների հանրաքվեն: Արդեն վաղուց ակնհայտ էր, որ Էրդողանը ցանկանում է մինչեւ կյանքի վերջ պահպանել իշխանությունը եւ դրա համար պատչաստ է ցանկացած քայլի:

Նրա ղեկավարման տարիներին Թուրքիան գնալով ավելի ու ավելի թուլացավ, իսկ այժմ անկումն ավելի մեծ արագությամբ կընթանա: Իսկ առաջիկա նախագահական ընտրությունները տեղի կունենան միայն 2019-ին, որին Էրդողանը եւս մասնակցելու իրավունք կունենա:

Վարդան Մխիթարյան