Այսօր՝ 28 մարտի 2024թ., 00:00
Զույգերը, որոնք միասին ալկոհոլ են խմում, ավելի երկար են ապրում միասին Ցուցարարները գոմաղբ են թափել ամերիկացի պաշտոնյաների տների մոտ Պեսկովը պատմել է «Крокус»-ում տեղի ունեցած ահաբեկչությունից հետո Պուտինի անցկացրած անքուն գիշերվա մասին «Լյուկի կափարիչ» փոխելը՝ լուրի թեմա․ Քաղաքացիները ծաղրում են թաղապետարանին Արթուր Աբրահամ․ Պապա ջան, ես քեզ միշտ կկարոտեմ, կհանդիպենք մյուս կյանքում Պատվավոր հյուպատոսների տրանսպորտային միջոցներին հատկացվելու են «H» տառը պարունակող կարմիր հիմնագույնի համարանիշեր Օրվա խորհուրդ Փաշինյանը զարմացել է, որ ժողովուրդն այսքան տարի իրենց հանդուրժում է. «Հրապարակ» Սրանք անցան պլան Բ-ին. Գառնիկ Դանիելյան ՀՀ-ԵՄ-ԱՄՆ հանդիպումը որևէ երրորդ կողմի դեմ ուղղված չէ և չէր էլ կարող լինել. ՀՀ ԱԳՆ-ն՝ Ադրբեջանի հայտարարություններին «Ամիօ բանկ»-ը վերաբրենդավորումից հետո լծվել է ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց հարկադիր սնանկացման գործընթացին Օրենքի խախտմամբ աշխատանքից ազատվածներին նախարարությունները 436 մլն դրամ հարկադիր պարապուրդի գումար են վճարել Վարդենյաց լեռնանցքը փակ է կցորդիչով բեռնատարների համար, դժվարանցանելի՝ մյուս տեսակի տրանսպորտային միջոցների Ոսկերչության ոլորտի կասկածելի աճը շարունակում է «բարձր տնտեսական աճ» ապահովել Զախարովան՝ Ուկրաինային ադրբեջանական զենք մատակարարելու մասին՝ նման տեղեկությունները մանրակրկիտ ստուգվում են Իշխանությունների՝ ամեն ինչ օպտիմալացնելու ու կրճատելու սեւեռումը հասել է Դիլիջան Տարածքներ զիջելը դե ֆակտո տարածքային փոփոխությունների է հանգեցնում․ Գևորգ Դանիելյան Մահացել է Արարատ Զուրաբյանի դուստրը Ինչու չի կազմակերպվել Վրաստանի վարչապետի հանդիպումը Կաթողիկոսի հետ Նախկին ԱԱԾ-ականները՝ Զվարթնոցից ռուս սահմանապահներին հանելու մասին «Ճակատագրական չաթը». ինչո՞ւ են հրաժարական տվել 4 դատավորները Թալիբները նախատեսում են քարկոծելով մահապատժի ենթարկել կանանց դավաճանության համար Հետազոտողները վերծանել են ացտեկների տեքստերը, որոնք պատմում են մայրաքաղաքի հիմնադրման և իսպանացիների ներխուժման մասին Գիտնականները արհեստական բանականության կիրառմամբ բարելավել են գարեջրի համը Իտալական լճում «առաջադեմ տեխնոլոգիաներով» կառուցված հնագույն նավակներ են հայտնաբերվել Մենք «Զանգեզուրի միջանցք» տերմինը չենք օգտագործում, այլ` երթուղի, որը Ադրբեջանի արևմտյան շրջանները ՀՀ-ի Սյունիքի մարզով կապում է Նախիջևանի հետ․ Զախարովա Թիվ 130 դպրոցի՝ յուրացումների մեջ մեղադրվող տնօրենն ազատվեց աշխատանքից 29-ամյա երիտասարդը կալանավորվել է դանակով համաքաղաքացու սպանության փորձի և վերջինիս փեսային մարմնական վնասվածքներ հասցնելու մեղադրանքով Փնտրելու կարիք չկա, այդ մարդիկ Տավուշում սպասում են ձեզ. Գառնիկ Դանիելյանը՝ Ալեն Սիմոնյանին 153 մլն ռուբլի. ՌԴ-ում բանկի փոխնախագահին թալանել են սեփական բանկում Ոստիկանության պաշտոնատար անձ կաշառք է ստացել ապօրինի հատված փայտանյութի տեղափոխման դիմաց Crocus City Hall-ը գրավադրվել է Գազպրոմբանկում Ծեծկռտուք Արարատի մարզում՝ համայնքապետարանի աշխատակիցների մասնակցությամբ Crocus City Hall-ը՝ ահաբեկչությունից հետո Ես ավելի լավ ֆուտբոլ եմ խաղում, քան մեր հավաքականը. Նիկոլ Փաշինյանը խաբել է. մաս 189 Ժխտողականներ Էրդողանն ու Նեթանյահուն ամոթաբար շահարկում են ցեղասպանություն եզրույթը՝ միմյանց մեղադրելու համար․ Սասունյան Ալիևը Փաշինյանին հանդիմանել է Վարդան Օսկանյանը արցախցիների հետվերադարձի վերաբերյալ բանակցություններ է վարում Եվրոպայում և ԱՄՆ-ում Արևմուտքը Փաշինյանին զգուշացնում է Կարևորը արդյունքն է, իսկ այն բացասական է. Պետրակով 2 հարկի վերանորոգման համար ծախսվել է 55 մլն դրամ, իսկ ճանապարհների վրա՝ 0 Հնագետները պատմական բնահողի նմուշներում առաջին անգամ միկրոպլաստիկ են հայտնաբերել ԱԱԾ մեկուսարանը կփակվի, նոր ՔԿՀ է ստեղծվում Ավելի ու ավելի ենք մոտենում այն կետին, որտեղ կործանարար քաոսն անխուսափելի է․․․ Մհեր Մելքոնյան Մահացել է Արթուր Աբրահամի հայրը Ներքին խմբում գրված հայհոյանքները հավանելու դնելու համար դատավորը հեռացավ համակարգից Կտրականապես դեմ ենք Կոնսերվատորիան այլ ԲՈւՀ-ի հետ միավորելուն. ԿԳՄՍՆ-ին դիմում է փոխանցվել «Զանգեր»-ի մոտակայքում ձյան և մերկասառույցի պատճառով բեռնատարներ էին արգելափակվել, օգնության են հասել փրկարարները Crocus City Hall-ում տեղի ունեցած ահաբեկչության գործով ձերբակալվածների ցուցմունքները հաստատել են ուկրաինական հետքը Թուրքական լրատվամիջոցները մանրամասներ են հայտնել «Crocus»-ի ահաբեկչության մեջ մեղադրվողների՝ Ստամբուլում գտնվելու մասին Արդյոք Գուրգեն Արսենյանը վայր կդնի մանդատը Լեմկինի ինստիտուտը հանրությանը կոչ է արել համոզել Ալիևի ռեժիմին ազատ արձակել հայ ռազմագերիներին «3+3» հարթակի հաջորդ հանդիպումը կարող է տեղի ունենալ այս տարի. Ռուսաստանում Իրանի դեսպան ԱԳՆ-ն ցանկանում է փոփոխություններ անել «ՀՀ պետական դրոշի մասին» օրենքում Թող ԱԱԾ-ն մի հատ էլ բացատրի՝ ինչպես է վերականգնելու պետությանը հասցված 16 մլրդ դրամի վնասը. Նազարյան Պետդեպը՝ Հայաստանի և Ադրբեջանի հետ փոխգործակցության մասին Գլխավոր դատախազությունը որոշել է պետականացնել Գրողների միության շենքը Ինչո՞ւ է Բելառուսն արգելել «Այրում» նռան գինու ներմուծումը․ ՍԱՏՄ-ն դեռ պաշտոնական գրություն չի ստացել Օրվա խորհուրդ ՀՀ տարածքում կան փակ և դժվարանցանելի ավտոճանապարհներ․ Լարսը բաց է Արցախի հայերի վերադարձի իրավունքը, որը ճանաչվել է Միջազգային դատարանի կողմից, այսօր ոտնահարվում է․ ՀՀ-ում Ֆրանսիայի դեսպան Սիրելի Տոյվո Կլաար, Ադրբեջանը պատրաստվում է Հայաստանի դեմ նոր ագրեսիայի. Տիգրան Բալայան Պրիմատների ուղղահայաց քայլքը զարգացել է երեք փուլով. հետազոտություն Երկար մազերով կանայք ավելի հաճախ են սեքսով զբաղվում Մոսկվայում դատարանը կալանավորել է Crocus City Hall-ի գործով 8-րդ մեղադրյալին Բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում. Պեսկով Բլոգերին 7 հոգով գցում են ասֆալտին․ Սամսոնյանի, Սաղաթելյանի ձերբակալությունը ձեր արածը ջուրը գցեց Վիճաբանությունն ավարտվել է երկու անձի դանակահարությամբ, 29-ամյա երիտասարդը ձերբակալվել է Բոլորը լուռ հետևում են Փաշինյանի ձեռքին ՀՀ նախագահի պաշտոնական էջից հեռացվել է «Արցախի Հանրապետություն» բաժինը. ԱԺ պատգամավոր Արծվաշենցիներից ստորագրություններ և փաստաթղթեր են հավաքում Դատարանն անվավեր է ճանաչել Բրսյուսովի համալսարանի պրոռեկտոր Ցոլակ Ակոպյանին աշխատանքից ազատելու հրամանը Հայաստանի իշխանությունները չեն գնացել ՌԴ դեսպանատուն, չեն ցավակցել Միայն Թումանյան փողոցում հատվելու է շուրջ 160 ծառ «Հելե՛ք ոտքի. ինչ արել եմ, Ձեզ համար եմ արել». ինչ է ասել հիվանդանոցում նռնակի պայթյունից վիրավորում ստացած Արթուր Մովսիսյանը Փաշինյանի խոստացված մեկշաբաթյա ժամկետը երեկ լրացավ Լարսի անցակետին այլընտրանքը չի կառուցվում. Նիկոլ Փաշինյանը խաբել է. մաս 188 Ինչպես է նախօրեին ապահովվել ԱԺ-ում անվտանգությունը «Դատարկ բնակավայրում» մեր արյունն է հեղված. Բագրատ Սրբազան Կստեղծվի Սպորտի կառավարման կենտրոն. նախագիծ
Հարցում

Ադրբեջանցի ժողովրդի ձեւավորումը. Խորհրդայնացում եւ պանթյուրքիզմ. Մաս հինգերորդ

NEWS.am-ը ներկայացնում է հրապարակումների շարք՝ նվիրված ադրբեջանցի ժողովրդի ձեւավորմանը, ադրբեջանական պետության քաղաքականությանը, պահանջատիրություններին եւ կեղծիքներին: «Ադրբեջանական ժողովրդի ձեւավորումը (թաթարացումից մինչեւ ադրբեջանացում)» հոդվածի հեղինակը Արցախի նախագահի խորհրդական, պատմական գիտությունների դոկտոր Դավիթ Բաբայանն է: Ներկայացնում ենք հոդվածաշարի հինգերորդ մասը։

Բաքվի սոցիալ-դեմոկրատական կազմակերպությունը իր գործունեության առաջին քայլերից քարոզել է պրոլետարական ինտերնացիոնալիզմի սկզբունքները: «Բաքվի բանվորներին օտար է ազգային ամեն տեսակի թունավորումը: Առանց ազգերի տարբերակման պրոլետարների համերաշխությունը նրանց համար սրբազան պատվիրան է»: Կովկասի բոլշեւիկյան կազմակերպությունների գործունեությունը ստացել է Վ.Ի.Լենինի բարձր գնահատականը: «Մեզ մոտ եւ Կովկասում,- 1913 թվականին գրել է Լենինը,- սոցիալ-դեմոկրատ վրացիները + հայերը + թաթարները + ռուսները ավելի քան 10 տարի միասին են աշխատել միասնական սոցիալ-դեմոկրատական կազմակերպության մեջ: Սա արտահայտություն չէ, այլ ազգային հարցի պրոլետարական լուծում: Միակ լուծումը»:

Այդ ժամանակ բոլշեւիկների առջեւ ծառացած կարեւորագույն խնդիրներից մեկն էր հեղափոխական պայքարի մեջ աշխատավոր մուսուլմանների լայն ներգրավումը: Այդ ժամանակ Բաքվի կոմիտեն սերտ կապեր էր պահպանում Միջին Ասիայի, Դաղստանի, Հյուսիսային Կովկասի հեղափոխական սոցիալ-դեմոկրատների հետ, նրանց օգնում էր ստեղծել սոցիալ-դեմոկրատական խմբակներ ու խմբեր, տարածել մարքսիստական գաղափարները, ստեղծել ընդհատակյա տպագրական տեխնիկա: Բաքվից Անդրկասպյան երկրամաս են ժամանել կուսակցական աշխատողներ, Գրոզնիում ակտիվ կուսակցական աշխատանք է ծավալել կուսակցության Բաքվի կոմիտեի անդամ Ի.Տ.Ֆիոլետովը, իսկ Դաղստանի սոցիալ-դեմոկրատական կազմակերպությունների խնդրանքով այնտեղ են ուղարկվել քարոզիչներ, զանգվածային ագիտատորներ, փոխանցվել է զգալի քանակությամբ կուսակցական գրականություն:

Մյուս կարեւորագույն հոսանքն է դարձել պանթյուրքիզմի գաղափարախոսությունը: Հենց պանթյուրքիզմի հետ եւ դրա դեմ պայքարն է XIX դարի երկրորդ կեսից ընդհուպ մինչեւ մեր ժամանակները դարձել Արեւելյան Անդրկովկասի պատմության որոշող բաղադրիչը: Եվ ХХ դարի սկզբից մինչեւ ԽՍՀՄ փլուզումը պանթյուրքիզմի հիմնական աշխարհաքաղաքական եւ գաղափարախոսական մրցակիցներից մեկը բոլշեւիզմն էր կամ խորհրդային կոմունիզմը, որոնց պայքարի ասպարեզը ահռելի տարածք էր ընդգրկում, որը ներառում էր Կովկասը, Պովոլժիեն, Կենտրոնական Ասիան, Սիբիրի մի շարք շրջաններ: Եվ այստեղ ամենակարեւոր շրջաններից մեկը հենց Արեւելյան Անդրկովկասն էր, այդ պայքարի յուրատեսակ առաջնագիծը:

Պանթյուրքիզմի հիմնական գաղափարն էր բոլոր թյուրք ժողովուրդների կամ թյուրքական աշխարհի միավորումը մեկ պետության մեջ՝ Թուրքիայի առաջնորդությամբ: Որքան էլ պարադոքսալ թվա, բայց պանթյուրքիզմի գաղափարը թուրքական գաղափարախոսություն չէ: Այն մշակվել է Օսմանյան կայսրության սահմաններից դուրս: Պանթյուրքիզմի գաղափարների հեղինակներն են եղել եվրոպացիները, անգլիական, ֆրանսիական, գերմանական եւ ավստրիական իշխող շրջանակները ու նրանց հատուկ ծառայությունները:

Պանթյուրքիզմի ստեղծան տրամաբանությունը չափազանց պարզ էր: Այդ քաղաքականությունը հնարավորություն էր ընձեռում միաժամանակ հասնելու երկու կարեւորագույն նպատակի: Առաջին՝ Եվրոպայում իր տերությունների կորստի պատճառով եվրոպական տերությունների դեմ ռեւանշի տենչացող Թուրքիան այդ տարածքների վերադարձն այլեւս չէր դիտարկում որպես իր հիմնական խնդիր եւ այսպիսով չէր սպառնում եվրոպական երկրներին: Ուստի կարելի էր թուրքական հնարավոր էքսպանսիայի ուղղությունը Եվրոպայից եւ նախկինում օսմանների նվաճած եվրոպական մեծ տերությունների վերահսկողության տակ գտնվող տարածքներից շրջել Ռուսական կայսրության ուղղությամբ, որի տիրապետության տակ էր Օսմանյան կայսրությունից դուրս գտնվող թյուրք ժողովուրդների հիմնական զանգվածը: Ինչպես գրել է պանթյուրքիզմի գաղափարախոսներից մեկը՝ Մունիս Թեքինալփը, նույն ինքը՝ Մոիզ Քոենը, թուրքական քաղաքակրթության ստեղծման համար 12-15 մլն օսմանյան թուրքերը բավարար չէին, եւ պարտադիր էր Օսմանյան կայսրության սահմաններից դուրս ապրող 40-50 մլն թյուրքերի միավորումը մեկ միասնական պետության մեջ:

Այսպիսով, Օսմանյան կայսրությունն իր հայացքը պետք է ուղղեր դեպի ռուսական տարածքներ, եւ այդ կերպ երկու կայսրությունների բախումների հետեւանքով թուլանում էին երկուսն էլ, իսկ շահող էին դուրս գալիս եվրոպական մեծ տերությունները, որոնք կարող էին դրա արդյունքում իրենց ազդեցության ոլորտի մեջ ներառել Թուրքիայի վերահսկած լրացուցիչ տարածքներ:

Սա իր հերթին կբացառեր Ռուսական եւ Օսմանյան կայսրությունների միջեւ ռազմավարական ու երկարաժամկետ միության ցանկացած հնարավորությունը, սցենար, որը եվրոպական մեծ տերությունների համար կարող էր դառնալ աշխարհաքաղաքական աղետ եւ իրենց շահերին իրական սպառնալիքներ ստեղծել Եվրոպայում, Հյուսիսային Աֆրիկայում, Հնդկաստանում եւ այլ տարածաշրջաններում: Այս ճանապարհին ամենագործուն պատնեշներից մեկը հենց պանթյուրքիզմն էր:

Պանթյուրքիզմը, հնարավոր է, եղել է նաեւ ամենաարդյունավետ միջոցը՝ խարխլելու պանիսլամիզմի դիրքերը՝ գաղափարախոսություն, որը քարոզում էր բոլոր մուսուլմանների միավորում եւ իսլամական միասնական գերտերության ստեղծում, որն ակտիվորեն առաջ էր տանում Օսմանյան կայսրությունը, առավել եւս, որ թուրք սուլթանը դեռ Սելիմ I Յավուզի կառավարման (1517 թվականից) տարիներից ի վեր խալիֆ էր:

Պանիսլամիզմից զգուշանում էին բրիտանացիները, հատկապես՝ Հնդկաստանում: Բրիտանական կայսրության կողմից Հնդկաստանի վերջնական նվաճումից հետո տեղացի մուսուլմանները սկսեցին ավելի շատ համակրանք տածել Օսմանյան կայսրության հանդեպ՝ նրա հետ նաեւ քաղաքական հույսեր կապելով: Շատ մուսուլմաններ նույնիսկ ներգաղթել են Թուրքիայի սահմաններում եւ պատվի արժանացել հենց սուլթաններից: Պանթյուրքիզմը ցնցեց միասնությունն ու առանց այն էլ բազմազգ Օսմանյան կայսրությունը եւ նեղացրեց այդ գերտերության աշխարհաքաղաքական մանեւրի տարածքը: Այդ համատեքստում ոչ թուրքական մուսուլմանական բնակչության տարածքների անեքսիայի համար նախադրյալներ ստեղծվեցին, առավել եւս, որ գաղութացման պրոցեսի ավարտից հետո նրանք կազմեցին այն տարածքը, որը դեռ հնարավոր էր գաղութացնել:

Սակայն, միեւնույն ժամանակ, թուրքական գործոնը շարունակեց մնալ կարեւոր դիրքում: Պանթյուրքիզմը Թուրքիային այլընտրանք տվեց՝ այսպես կոչված պասիոնար էներգիա տասնամյակների համար, հատկապես՝ Ռուսաստանի հետ փոխհարաբերություններում, առավել եւս, որ հնարավոր ռուս-թուրքական միությունը կարող էր ամբողջովին փոխել համաշխարհային քաղաքականությունում ռազմական-ռազմավարական հավասարակշռությունը: Պանթյուրքական գաղափարախոսությունն իրականացնելու համար առաջին քայլը եղավ արդեն նշված թյուրքիզմի գաղափարախոսությունը: Առաջին հայացքից կարող է թվալ, թե խնդիրը հեշտ է լուծել: Սակայն իրականում դա բարդ գործընթաց էր: Բավական է նշել, որ այդ ժամանակ Օսմանյան կայսրությունում «թուրք» բառը վիրավորական էր: Թյուրքիզմի արմատավորմանը զուգահեռ ընթանում էր պանթյուրքիզմի ակտիվ քարոզչություն:

Այդ ծրագրերի իրականացման համար առաջին հերթին անհրաժեշտ էր Օսմանյան կայսրության եւ Անդրկովկասի ու Իրանի միջեւ ընդհանուր էթնիկ սահման ստեղծել եւ «մաքրել» տարածքները ոչ թուրքական բնակչությունից, մասնավորապես՝ հայերից, ասորիներից, հույներից, ինչպես նաեւ եզդիներից: Դա պանթյուրքական ծրագրերի գլխավոր պայմանն էր: Հատկապես կարեւորություն ստացավ «Թուրքական Հայաստան» կոչված տարածքը: Իոսիֆ Ստալինը դրան հետեւյալ սահմանումը տվեց. «Դա հենց այն «դրախտային անկյունն» է, որը երկար տարիներ ծառայել է եւ կշարունակի ծառայել Արեւմուտքի ագահ դիվանագիտական իղձերի եւ Արեւելքի արյունոտ վարչական մարզանքների առարկա»:

20-րդ դարի սկզբին պանթյուրքական գաղափարախոսության բեկման առանցքային կետերից մեկը դարձավ Անդրկովկասը: Այստեղ միաձուլվեցին մի շարք ռազմավարական, աշխարհագրական, էթնոքաղաքական, տնտեսական եւ այլ գործոններ: Անդրկովկասը դարձավ կամուրջ, աշխարհաքաղաքական պորտալար Առաջավոր Ասիայում, Կենտրոնական Ասիայում, Հյուսիսային Կովկասում, Իրանում, Պովոլոժիեում: Այստեղ թյուրքական բնակչության մեծ զանգված կար, որը, ինչպես նշվեց, վերջնականապես դեռ չէր ձեւավորվել որպես միասնական ազգ: Այդ տարածշրջանում ուժեղ էին նաեւ կրոնական դավանանքները, հատկապես մուսուլմական բնակչության շրջանում, եւ այստեղ էր Բաքվի նավթը: Հենց այդ պատճառով տվյալ տարածքը դարձավ ինչպես մեծ գերտերությունների, այնպես էլ տարբեր գաղափարախոսությունների պայքարի կարեւորագույն թատերաբեմերից մեկը:

Հետևեք մեզ Telegram-ում
website by Sargssyan