Այսօր՝ 19 մարտի 2024թ., 00:00
Հայտնի է Սյունիքում 4 մարդու կյանք խլած ավտովթար-հրդեհի զոհերի ինքնությունը. Վարորդը ոստիկանության աշխատակից էր ԵՄ արտգործնախարարները վերահաստատել են իրենց աջակցությունը Հայաստանին. Ստանո ՀՀ-ի համար ըմբռնելի է էքսկլավ, անկլավների հարցն ավելի ուշ դիտարկելու մոտեցումը․ փոխվարչապետի գրասենյակ Այդ գաղափարն առաջարկողները չունեն հետագիծ ո՛չ կրթության մեջ, ո՛չ գիտության․ Ատոմ Մխիթարյան ԱԺ-ն գումարել է իր նիստերը. օրակարգում է ԵՄ դիտորդական առաքելության հետ համաձայնագրի վավերացման հարցը (տեսանյութ) ՀՀ իշխանություններն իրականում չեն պատրաստվում խզել ՌԴ-ի հետ որեւէ միջպետական պայմանագիր Քաղաքական հայտ ներկայացնելուց առաջ Կարապետյանը իրեն առնչվող հարցերի պետք է պատասխանի․ Մուրազի ՆԱՏՕ-ն ցանկանում է ադրբեջանական բանակը հասցնել դաշինքի չափանիշներին և «հասնել խաղաղության Երևանի և Բաքվի միջև» Օրվա խորհուրդ Սա զորբա, տգիտության ձեռագիր է․ պատգամավորը՝ ակադեմիական քաղաքի մասին Ինչպե՞ս և ինչո՞ւ է էլեկտրոնային դեղատոմսերի ներդրման որոշումը խախտում բժշկական գաղտնիքի իրավունքը Լյուքս դասի տիեզերական ճամփորդություններով զբաղվող ընկերությունը ուղևորներին կես միլիոն դոլարանոց ուտեստ կառաջարկի Rolls-Royce Ghost-ը «թոշակի կանցնի». նրան կփոխարինի նոր Alpina սեդանը Որքան կնստի ամեն մի ծառը Երեւան քաղաքի վրա. Բեգոյանը մանրամասներ հայտնեց Քնած մարդկանց ուղեղը հասկանում է արտաբերված բառերի իմաստը. գիտնականներ Հարի Քեյնը վնասվածք է ստացել Տավուշի նախկին մարզպետ Հովիկ Աբովյանը Հայաստանին կփոխանցի ավելի քան 608 մլն 634 հազար դրամ Նրա հետ վաղուց չեն բանակցում, այլ՝ պահանջում են. Արշակ Կարապետյանը հակադարձում է Նիկոլ Փաշինյանին Արագածոտնում ձյան առատ տեղումներ են (տեսանյութ) Ռուսական ընտրություններն ակնհայտորեն ոչ ազատ էին, ոչ արդար. Սպիտակ տուն Հռոմի պապ, Կիմ Չեն Ըն, Մադուրո. ովքեր են շնորհավորել Պուտինին Ոստիկանությունը հորդորում է կապել ամրագոտիները, այլապես՝ կտուգանեն ԵՄ Խորհուրդը կքննարկի Հայաստանին աջակցության հարցը «Ցեղասպանության հակադարձում. Արցախի հայերի իրավունքների և անվտանգ վերադարձի ապահովում» խորագրով քննարկում ԱՄՆ Կոնգրեսում Սպասվող առատ տեղումներից չբողոքեք, մեզ ջուր է պետք․ Գագիկ Սուրենյան Առանց միջազգային արդարադատության հնարավոր չէ հասնել կայուն ու տևական խաղաղության. հայտարարություն 2023-ի սեպտեմբերից Հայաստանը լքած 7 825 արցախցիներ չեն վերադարձել. նոր տվյալներ Պուտինը հայտարարել է, որ համաձայն է եղել Նավալնիի փոխանակմանը Ադրբեջանցիներն ավերել են գետավանցի ազատամարտիկների հիշատակին նվիրված հուշահամալիրը «Ֆեներբահչեի» ֆուտբոլիստների եւ «Տրաբզոնսպորի» ֆանատների բախումը (տեսանյութ) Մոլդովայում ձերբակալել են ՌԴ դեսպանատունը հրկիզելու փորձ կատարած տղամարդուն Հարբած կինը կապված սավաններով փորձել է իջնել 4-րդ հարկից, սակայն վայր է ընկել և մահացել Մարսի մակերեսին միլիարդավոր խառնարանների ձևավորման համար մեկ երկնաքար է պատասխանատու Կլիմայի ակտիվիստները խափանել են Հռոմի հայտնի մարաթոնը՝ «մահաբեր ամռան» մասին նախազգուշացնելու համար Շիրակի մարզում, Ապարանի տարածաշրջանում և Ջերմուկում ձյուն է տեղում Հնագետները հայտնաբերել են, թե որտեղ է խորտակվել 17-րդ դարում անհետացած բրիտանական լեգենդար ռազմանավը Գերմանիայի նախագահը չի շնորհավորի Պուտինին նախագահական ընտրություններում տարած հաղթանակի կապակցությամբ․ Գերմանիայի նախագահի մամուլի քարտուղար Մեդվեդևը շնորհավորել է Ռուսաստանի թշնամիներին ընտրություններում Պուտինի հաղթանակի կապակցությամբ Մարտի 20-ի հանրահավաքը որևէ առնչություն չունի արցախյան ու հայաստանյան քաղաքական ուժերի հետ. Արտակ Բեգլարյան Այսօր մենք Հայաստանի հետ խաղաղ բանակցությունների ակտիվ փուլում ենք․ Ալիև Մարտունեցիներն ընդդիմադիր պատգամավորների հետ քննարկել են անվտանգային իրավիճակը Ստոլտենբերգ. Մենք հույս ունենք Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև կայուն խաղաղության հասնել Օրվա խորհուրդ Քիրբի. Ուկրաինացիները նահանջում են պաշտպանության երկրորդ և երրորդ գիծ Արա Աբրահամյանի ներկայացուցիչը Մոսկվայի հայերի միությունում ծեծի է ենթարկել 20-ամյա երիտասարդին Ում է իրականում պատկանում Թաիրով 50/10 հասցեում գտնվող հողատարածքը. ով է զավթողը Տղամարդը կոտրել է Սյունիքի, Վայոց ձորի և Արարատի մարզերում տեղադրված բոլոր արագաչափերը Վլադիմիր Պուտինն, ըստ նախնական տվյալների, ընտրություններում ստացել է ձայների 87,68 %-ը 17-ամյա տղայի սպանության մեջ հիմնական մեղադրյալներից մեկը հայտնել է, որ դանակն իրեն փոխանցել է ընկերը․ մանրամասներ սպանության դեպքից Ռուսաստանցի թենիսիստներ Կարեն Խաչանովն ու Անդրեյ Ռուբլյովը բարեգործական հանդիպում են անցկացրել Լոս Անջելեսում Արցախից բռնի տեղահանված ընտանիքների համար Ֆերմերին երկարաժամկետ ազատազրկում է սպառնում՝ մուտանտ ոչխարներ բուծելու համար Ինչպես կարող եք կառուցել Ձեր տունը սահմանամերձ բնակավայրում ամբողջությամբ պետության ֆինանսավորմամբ. մանրամասներ (տեսանյութ) ԱՄՆ-ն Ճապոնիային է վերադարձրել Երկրորդ համաշխարհայինի ժամանակ հափշտակված 22 պատմական նմուշ Երգիչ Բրունո Մարսը Լաս Վեգասի խաղшտներից մեկին պարտք է 50 մլն դոլար Երևանի Ինֆորմատիկայի պետական քոլեջի ուսանողին սպանած անձին դատարանը կալանավորեց ՀՀ-ում օդի ջերմաստիճանը մարտի 19-ի ցերեկը կնվազի 5-7 աստիճանով, մարտի 20-22-ին նույնքան կբարձրանա ՔՊ-ի կողմից իմ նկատմամբ շատ մեծ ճնշում կար, որ պետք է քաղաքապետարանում բոլորին հանեմ, նոր մարդկանց բերեմ. Մարության 38-ամյա տղամարդը կրծքավանդակի ձախ կեսի հրազենային վնասվածքով Վանաձորի հիվանդանոց է տեղափոխվել ՌԴ-ում ընտրությունների քվեարկության վերջին օրն ավելի քան 50 մարդ է բերման ենթարկվել Պատժամիջոցները՝ Բաքվի վարչակարգը զսպող գործիք. Գարդման-Շիրվան-Նախիջևան համահայկական միությունը ողջունել է Եվրախորհրդարանի բանաձևերը Ալեքսանդր Շիրվինդտի ժառանգության մասին մանրամասներ են հայտնի դարձել Ալեն Սիմոնյանն ուզում էր դառնալ քաղաքապետ և մի փոքր տխրել էր, որ չդարձավ. Մարության Ո΄չ քո հոր տարածքներն են, ո΄չ դու սուլթան ես, ո΄չ թագավոր ես, որ հիմա էլ հանձնում ես. Բագրատ Սրբազանը՝ 4 գյուղերի մասին Եթե ես չընտրվեմ, առնվազն արյունահեղություն կլինի. Թրամփ Մեր արտաքին քաղաքականության նպատակը կարծես մեր ընկերներին մեզ թշնամի դարձնելը լինի․ Լևոն Քոչարյան Բերման է ենթարկվել Մաստարայի վարչական ղեկավարը. նրա ծոցագրպանում կանեփ է հայտնաբերվել Մոսկվայի վրա թռչող ԱԹՍ–ի ոչնչացման պահը հայտնվել է համացանցում Եթե Փաշինյանը պատրաստ է տալ հայկական տարածքներ, պարտավոր է նաև պահանջել վերադարձնել ԼՂ ինքնավար մարզի կարգավիճակը․ Օսկանյան Ուկրաինան կկորցնի ավելի շատ տարածքներ. Իլոն Մասկի կանխատեսումը «Դոմոդեդովոյում» դեպի Մոսկվա թռչող ԱԹՍ է խոցվել․ քաղաքապետ Ինչ-որ մի տեղ պիտի կանգնի այդ նահանջը, թող Ոսկեպարում կանգնի. մենք պետք է կանգնեցնեք այդ նահանջը. Աջապահյան Մենք Սուրբ լեռ ունենք, Արարատն է․ Բագրատ Սրբազան «00 DD 000» համարանիշը ձեռք է բերել Սամվել Ալեքսանյանի փեսան ՌԴ նախագահի ընտրությունների արդյունքներից շատ բան է կախված. ՀՀ-ում ՌԴ դեսպան Կալանավորները չեն ենթարկվել ծառայողների պահանջներին և տեղափոխվել են պատժախցեր ՆԳՆ փրկարար ծառայությունը Զովունի գյուղի մոտ գտնվող գազալցակայանում տեղի ունեցած պայթյունից մանրամասներ է հայտնել Պատրաստվենք մեր կյանքի ամենակարևոր հանդիպմանը. Գալստյան կիրակի Կին ուղևորին չենթարկվելը վարորդի համար տխուր հետևանք է ունեցել Ռուսաստանի 8 շրջաններում 35 անօդաչու է խոցվել և գրավվել. Կրասնոդարի նավթավերամշակման գործարանում հրդեհ է բռնկվել Օրվա խորհուրդ
Հարցում

Վարչապետն ու պետությունը

Հոդվածաշարը տպագրվում է «Այլընտրանքային նախագծեր խմբի»՝ «Հայաստան 2018-2022» ծրագրի շրջանակներում

«Հայաստան 2018-2022» փուլի առանցքային դերակատարն ապագա վարչապետն է:
Հայաստանն ապրիլից թևակոխելու է զարգացման նոր փուլ, ու թեև փոխվելու է երկրի կառավարման ձևը, ակնհայտ է, որ առնվազն 2018-2022 ժամանակահատվածում, երկրի առանցքային դերակատարը կրկին լինելու է Սերժ Սարգսյանը՝ ապագա վարչապետի պաշտոնում։ Լայն լիազորությունների, նոր սահմանադրության և երկրում հակասական իրողությունների պարագայում ապագա վարչապետի և կառավարության գործունեության հնարավոր սցենարները շատ չեն։

Հետապրիլյան նոր իրականությունը

Նոր սահմանադրությամբ Հայաստանում ապրիլից պետական կառավարման համակարգում շատ բաներ նորություն են լինելու. չկան նախադեպեր, չկան պատրաստի դեղատոմսեր։ Հնարավոր չէ հաշվարկել բոլոր ռիսկերը։ Մինչև կառավարման բոլոր օղակները հարմարվեն նոր իրականությանը, անցնեն ադապտացիոն փուլը, պահանջվելու է որոշակի ժամանակ։ Գուցե շատ, գուցե՝ քիչ։ Բայց դա շատ կարևոր ժամանակահատված է լինելու։

Ապագա վարչապետի հիմնական խնդիրները

Հաշվի առնելով պետության տնտեսական խնդիրները, Ադրբեջանի գործոնը և այլ մարտահրավերներ՝ մեր երկրի համար կենսական խնդիր է պետական համակարգի և հանրային կյանքի բնականոն ընթացքի ապահովումը։ Այդ նոր, ադապտացիոն փուլը հնարավորինս պետք է կրճատվի։ Հայաստանն այն վիճակում չէ, որ իրեն թույլ տա նման շռայլություն։ Սա, մեծ հաշվով, ապագա վարչապետի ամենաառաջին խնդիրն է լինելու։

Մեր երկրի պետական համակարգը վտանգավորության չափ իներտ, դանդաղ և պատասխանատվությունից մշտապես խուսափող համակարգ է։ Կառավարման անցումային փուլը նրա համար ամենապարարտ հողն է՝ գլուխ պահելու և չաշխատելու կոնտեքստում։ Սա լուրջ խնդիր է և լուրջ խնդիրների առաջ կարող է կանգնեցնել երկիրը: Իսկ լուծման բանալին ակնհայտ չէ։

Խորհրդարանական կառավարումն՝ իր բոլոր դրական և բացասական կողմերով, ունի մեկ առանձնահատկություն՝ այն իր կենտրոնաձիգությամբ, կառավարելիության իր ռեսուրսով էապես զիջում է նախագահական կառավարմանը։ Զարգացած քաղաքացիական հասարակության և կայացած քաղաքական ինստիտուտների պարագայում սա լավ է։ Իսկ երբ չկա այդ ամենը, իսկ մենք գիտենք, որ այդ ամենը Հայաստանում այսօր բացակայում է, ապա այս կառավարման ձևի մեջ հնարավոր վտանգներ են պարունակվում։

Ապրիլից սկսած և այդպես շարունակ՝ Հայաստանը մտնում է որոշակի անորոշությունների և տուրբուլենտության փուլ։ Այսօր դա քչերն են հասկանում, շատերի համար ոչինչ չի փոխվում, բայց ամսեամիս այս նոր մթնոլորտն իրեն զգացնել է տալու։ Սա նշանակում է՝ կենտրոնախույս տրամադրությունների ուժեղացում, սա նշանակում է ազդեցության նոր բևեռների ձևավորում և ուժեղացում։ Առաջին հայացքից՝ այստեղ վատ բան չկա, և դա է խորհրդարանական կառավարման մոդելի էությունը։ Վտանգը հետևյալի մեջ է՝ Հայաստանում չկա կայացած միջին խավը, նրա տեսակարար կշիռը երկրում անչափ փոքր է, պետական և հասարակական ինստիտուտները ֆորմալ են գործում, երկրում գրեթե վերացած է քաղաքական դաշտը։ Այս պայմաններում՝ կենտրոնախույս տրամադրությունների հնարավոր ուժեղացման դեպքում, կարող է ուժեղանալ ոչ թե հասարակությունը՝ ի դեմս հասարակական-քաղաքական լայն շրջանակների, այլ՝ ֆինանսական մեծ ռեսուրսներ ունեցող շրջանակները, հրոսակախմբեր ունեցողները, խմբերը, որոնք ի վիճակի են «գնել» մարդ, պատգամավոր, կուսակցություն, նախարար, լրատվամիջոց՝ ինչպես համապետական, այնպես էլ ռեգիոնալ մակարդակով։ Այս ամենի վտանգավորությունը բացատրելու անհրաժեշտություն, վստահ եմ, չկա։

Ըստ այդմ՝ ապրիլից ապագա վարչապետի մյուս կարևորագույն խնդիրը երկրում կառավարելի վիճակ, քաղաքական և քաղաքացիական համակարգերով պետության կենսագործունեության ապահովումն է։ Միանգամից ասենք՝ սա չափազանց բարդ խնդիր է, և արդեն հին մեթոդներով ուղղակի անհնար է լինելու։ Սա նոր իրավիճակ է, սրա համար անհրաժեշտ է լրիվ այլ մոտեցում, այլ գործիքներ։ Կարևոր է նաև ժամանակը՝ չի կարելի պահը բաց թողնել։

Ապագա վարչապետի երրորդ խնդիրը որոշ իմաստով ածանցվում է նախորդից։ Հիմա բոլորը խոսում են անհրաժեշտ փոփոխություններից, և դա ճիշտ է, սակայն առարկայորեն ի՞նչ են հասկանում դրա տակ՝ ոչ ոք չի մանրամասնում: Իսկ ո՞վ է ասել, որ ցանկացած տիպի փոփոխությունը միշտ դեպի լավն է լինում։ Բոլո՞ր փոփոխություններն են արդյոք լավը։

Այնուամենայնիվ, ակնհայտ է նաև, որ փոփոխությունների ուշացումը կարող է ճակատագրական հետևանքներ ունենալ երկրի համար: Պետությունը կմտնի խորը լճացման փուլ։ Կշարունակվի երկրի դատարկումը։ Մյուս կողմից՝ հապճեպ և լավ չհաշվարկված փոփոխությունների գնալու պարագայում, մեծ է ավելի վատ վիճակում հայտնվելու հավանականությունը։

Ո՞րն է ելքը։

Ըստ նոր սահմանադրության՝ ՀՀ նախագահի դերն արարողակարգային և ներկայացուցչական է, առաջին փոխվարչապետն ու երկու փոխվարչապետներն օբյեկտիվորեն զբաղված են լինելու պետության ընթացիկ, ամենօրյա կառավարման խնդիրներով։

Ապագա վարչապետը ստիպված է լինելու կենտրոնանալ մեր նշած երկու հիմնական խնդիրների վրա, այն է՝ թույլ չտալ համակարգի խափանում և ապահովել պետության բնականոն կենսագործունեությունը: Եթե սրան էլ գումարենք ղարաբաղյան բանակցություններն ու անվտանգության խնդիրների լուծումը, ապա հասկանալի կդառնա, որ հեռանկարային, խորքային փոփոխություններ գեներացնելու ժամանակ և մեխանիզմ չի լինելու, և փոփոխությունների պահանջը մնալու է օդում կախված։ Սա կբերի համատարած, բոլոր կողմերից հնչող, բայց՝ անորոշ փոփոխությունների պահանջի մեծացմանը, ինչը մեծացնելու է ներհասարակական լարվածությունը, մյուս կողմից՝ իշխանության վերնախավում ձևավորվելու է մթնոլորտ, թե՝ դեռ ժամանակը չէ, էլի սպասենք։ Սա վտանգավոր կոնֆլիկտ է։ Արդյո՞ք սա նշանակում է, որ իրական փոփոխություններն անհնար են։

Պատասխանը հետևյալ երկու հարցի մեջ է. ա/ի՞նչ է փոփոխությունը և բ/ումի՞ց ակնկալել ոլորտային փոփոխությունների մոդելների առաջարկներ, ումի՞ց ակնկալել նոր ծրագրեր, նոր գաղափարներ։

Առաջին հարցի պատասխանը հստակ է՝ ցանկացած փոփոխություն պետք է ունենա հստակ բովանդակություն, ժամանակացույց, մեխանիզմ։ Եթե սրանք չկան, ցանկացած փոփոխության պահանջ՝ դատարկախոսություն է։

Երկրորդ հարցի պատասխանը նույնպես առարկայական է։ Մեր այս շարքի նախորդ հրապարակման մեջ նշել էինք, որ պետության համար շատ լավ կլիներ, եթե սահմանադրական փոքր լիազորություններ ունեցող 4-րդ նախագահը երկրի գործադիր իշխանությանն ու հանրությանը ներկայացներ տարբեր ոլորտների խորքային բարեփոխումների տեսլականներ։ Միայն այդ կերպ նա կարող էր ձեռք բերել իրական ֆունկցիոնալ նշանակություն։ Այդ դեպքում ապագա ՀՀ նախագահն ստանում է նոր և կարևոր դերակատարում՝ նա լինում է կարևորագույն օղակ՝ փոփոխությունների ծրագրեր առաջարկող՝ առանց կիրառման լիազորությունների։ Վարչապետն այսպիսով կարող է, մշտապես համադրելով կայունություն ապահովելու և փոփոխություններ իրականացնելու խնդիրները, բալանսավորել փոփոխությունների ծավալները, որակները, հերթականությունը և հանձնարարել դրանց մեկնարկը և կառավարելի ընթացքն իր կառավարությանը։ Այստեղ, իհարկե, կա մեծ հարցական՝ 4-րդ նախագահն իր մեջ ունենալու՞ է նման ցանկություն, առաքելություն։

Փոփոխության ծրագրերի, նախագծերի հաջորդ աղբյուրն այն համակարգն է, որը կարող է ստեղծել ապագա վարչապետը։ Սա բազմաթիվ երկրներում ընդունված մեխանիզմ է. ստեղծվում են երկրի ղեկավարի հետ ուղիղ աշխատող համակարգեր, որոնք գեներացնում են գաղափարներ, որոնք հասարակության հետ խոսում են ավելի ընկալելի, ոչպաշտոնական, ոչբյուրոկրատական լեզվով, և իրական լիազորությունների տիրապետող իշխանությանն անընդհատ ներկայացնում առաջարկներ, լուծումներ։

Եվ վերջապես՝ երկրի համար անհրաժեշտ փոփոխությունների պահանջը չի կարող շրջանցել իշխող ուժին՝ ՀՀԿ-ին։ Իշխանության կուսակցության պլանավորված բարեփոխումը, այդ թվում՝ նոր դեմքերի և նոր արժեքների ներգրավմամբ, այսօր բխում է պետության շահերից։

Վահե Հովհաննիսյան

«Այլընտրանքային նախագծեր խումբ»

Հետևեք մեզ Telegram-ում
website by Sargssyan