Վիեննայում ձեռք բերված պայմանավորվածությունները հնարավոր է կենդանացնել Ադրբեջանի վրա ճնշում գործադրելով. Ալեքսանդր Սկակով
ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների համար գլխավոր հարցը ոչ թե ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորումն է, այլ անվտանգության ապահովումը: Tert.am-ի հետ զրույցում նման կարծիք հայտնեց ռուսաստանցի հայտնի քաղաքագետ, Հարավային Կովկասի հարցերով փորձագետ Ալեքսանդր Սկակովը: Ըստ նրա՝ ՄԽ եռանախագահ պետությունների համար առաջնային է վստահության մեխանիզմների ամրապնդումը՝ հետաքննական մեխանիզմների, տեսանկարահանող սարքերի տեղադրման միջոցով:
Դրանք, Ալեքսանդր Սկակովի խոսքով, կստեղծեն լուրջ երաշխիքներ, որոնք կբացառեն նախորդ տարվա ապրիլյան գործողությունների կրկնությունը: Իսկ մնացածը, Ալ. Սկակովի կարծիքով, ապագայի քայլեր են, որոնց իրականացման համար հարկավոր է խաղաղություն հաստատել տարածաշրջանում:
- Սեպտեմբերի 23-ին հանդիպեցին Հայաստանի և Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարները, ինչից հետո ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը հայտարարություն տարածեց՝ նշելով, որ հանդիպման հիմնական նպատակն այն էր, որ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կողմերն ուսումնասիրեն բանակցային գործընթացի ակտիվացման ճանապարհները: Բանակցային գործընթացն ակտիվացնելու համար, Ձեր կարծիքով, ի՞նչ պետք է անել:
- Բանակցային գործընթացի ակտիվացման համար հարկավոր է Մինսկի խմբի եռանախագահների ճնշումը հակամարտության կողմերի, մասնավորապես՝ Ադրբեջանի վրա: Կարծում եմ` բանակցություններին տեմպ հաղորդելու համար նախարարների հանդիպումը բավարար չէ, պետք է հանդիպեն երկու երկրների նախագահները, այսինքն՝ բանակցությունների վերսկսման քննարկումները պետք է տեղի ունենան բարձր մակարդակով: Ոչ պակաս կարևոր է, որ բանակցային գործընթացին մասնակցի Լեռնային Ղարաբաղը:
- Բայց կա՞ արդյոք հնարավորություն, որ ԼՂ-ն դառնա բանակցային կողմ, երբ Ադրբեջանը դրան դեմ է:
- Դա հնարավոր է այն պարագայում, երբ հակամարտության կողմերի, մասնավորապես՝ Ադրբեջանի վրա, լինի շատ մեծ ճնշում Մինսկի խմբի եռանախագահների կողմից: Խոսքը Ռուսաստանի, ԱՄՆ, Եվրամիության մասին է, որոնք պետք է ճնշեն, մոտիվացիա ունենան՝ ճնշում գործադրելու համար:
- Իսկ ի՞նչն է խանգարել ու խանգարում ՄԽ եռանախագահներին ճնշում գործադրել Ադրբեջանի վրա:
- Կարծում եմ`Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը առաջնային չէ ԱՄՆ, ՌԴ ու ԵՄ համար: Նրանց համար կան ավելի կարևոր խնդիրներ, ինչպես, օրինակ, Սիրիան. եռանախագահների ողջ ուշադրությունը սևեռված է նման հարցերի լուծման վրա: Իսկ ղարաբաղյան հակամարտությունը այս երկրների համար երկրորդական տեղում է:
- Պարո՛ն Սկակով, բանակցություններ են վարվում Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների հանդիպման կազմակերպման ուղղությամբ: Ձեր կարծիքով՝ նման հանդիպման պահը հասունացե՞լ է, ի՞նչ է այն տալու:
- Կարծում եմ, որ թե՛ այդ հանդիպումը կունենա, թե՛ նախորդ հանդիպումներն ունեցել են զրոյական արդյունք, դրանք չեն նպաստել հրադադարի ռեժիմի պահպանմանը, չեն արագացրել բանակցությունները սկսելու գործընթացը: Այնպես որ, չեմ կարծում, թե այդ հանդիպման հետ մեծ, լուրջ սպասելիքներ պետք է ունենալ: Նորից եմ կրկնում՝ հարկավոր է Մինսկի խմբի ավելի համառ, ավելի ուժեղ ճնշումը:
- Բուն բանակցություններ սկսելու համար և՞ս պետք է ՄԽ համանախագահների ճնշումը: ԱԳ նախարարների հանդիպումից հետո ՄԽ-ն հայտարարեց, որ նախագահների հանդիպումը հնարավորություն կտա գտնել փոխզիջումային լուծումներ՝ հակամարտության առանցքային խնդիրների կարգավորման համար:
- Կարծում եմ`Մինսկի խմբի համար գլխավոր հարցը ոչ թե հակամարտության կարգավորումն է, այլ անվտանգության ապահովումը: Նրանց համար առաջնային է վստահության մեխանիզմների ամրապնդումը՝ հետաքննական մեխանիզմների, տեսանկարահանող սարքերի տեղադրման միջոցով: Նրանք ուզում են ստեղծել լուրջ երաշխիքներ, որոնք կբացառեն նախորդ տարվա ապրիլյան գործողությունների կրկնությունը: Իսկ մնացածը ապագայի քայլեր են, որոնց իրականացման համար հարկավոր է խաղաղություն հաստատել տարածաշրջանում: Քանի դեռ կողմերը չունեն խաղաղություն հաստատելու ցանկություն, քանի դեռ տարածաշրջանում անվտանգությունը չի ապահովվել, հակամարտության լուծումն անհնար է:
- Բայց Վիեննայում ձեռքբերված պայմանավորվածությունները, որոնք միտված էին, ըստ էության, վստահության ամրապնդմանը, այդպես էլ չիրագործվեցին, թեև առաջարկներն արվել էին ու Ադրբեջանը դրանց բանավոր համաձայնություն էր տվել: 1 տարի է` ՄԽ-ն ճնշման գործիքներ չի կիրառում Ադրբեջանի նկատմամբ, որ դրանք իրականացվեն:
- Այո, այդ պայմանավորվածությունները մնացին օդում, չնայած կար շանս, որ կողմերը կհասնեն արդյունքի, որևէ հաջողության, բայց գործընթացը դանդաղեցվեց: Իսկ հնարավորություն կար, բայց գործընթացն արգելակվեց:
- Կողմերի արտաքին գործերի նախարարների հանդիպումից հետո տարածած հայտարարության մեջ Վիեննայում ձեռք բերված պայմանավորվածությունների կատարման մասին որևէ բան ասված չէ: Ինչո՞ւ, մոռացությա՞ն է մատնվել:
- Առաջին հերթին Բաքուն անում է ամեն ինչ, որ դրանք մոռացության մատնվեն, որովհետև այդ պայմանավորվածությունները չեն բխում Ադրբեջանի հետաքրքրություններից: Վիեննայում ձեռք բերված պայմանավորվածությունները, այո, ըստ էության թաղված են, բայց դրանք կարելի է վերակենդանացնել լուրջ ճնշման արդյունքում: Կարծում եմ`Հայաստանը պետք է շարունակի պնդել Վիեննայի պայմանավորվածությունները իրականացնելու հարցը: Չեմ կարծում, թե նոր առաջարկներ, նոր տարբերակներ ներկայացնելու հնարավորություն կա: Ամեն դեպքում, Հայաստանը չպետք է լինի Վիեննայում ձեռք բերված պայմանավորվածությունների իրականացման գործընթացի խափանման նախաձեռնողը: